به باور کارشناسان، سامانه تالار مجازی، بهترین شیوه برای افزایش دانش و مهارت افراد غیرحرفه‌ای اما علاقه‌مند به بازار سرمایه است. به گفته مسئولان سازمان بورس بالغ بر 90درصد ویژگی‌های حاکم در تالار مجازی، با تالار شیشه‌ای مطابقت دارد و تمام تلاش دست‌اندرکاران بر این است تا این تطابق، هرچه بیشتر شود، اگرچه هم‌اکنون نیز به جرأت می‌توان ادعا کرد عملیاتی‌ترین و واقع بینانه‌ترین شیوه برای آموزش سرمایهگذاری در بورس، فعالیت در تالار مجازی و استفاده از خدمات این تالار است. با این تفاصیل به‌نظر می‌رسد که تالار مجازی علاوه بر آموزش بدون ریسک به علاقه‌مندان فرصتی است تا افراد بدانند به واقع برای ورود به این بازار مناسب هستند یا خیـر. درباره تالار مجازی بورس موسوم به irvex با سعید مستشار، مدیرعامل شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس به‌عنوان مسئول مستقیم این تالار مجازی گفتوگو کرده‌ایم.
- تالار مجازی بورس ایران چیست؟
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های افرادی که قصد دارند به‌تازگی وارد بورس شوند این است که چگونه می‌توانند قبل از ورود به این بازار تخصصی و سرمایهگذاری در این بازار، مهارت و دانش لازم برای سرمایهگذاری در بورس را فرابگیرند تا ریسک سرمایهگذاری خود را کاهش دهند. طبیعتا برای رفع این دغدغه، راهکارهای مختلفی وجود دارد؛ راهکارهایی مثل مطالعه کتب آموزشی، شرکت در کلاس‌های آموزشی، مشورت با افراد متخصص و... . اما شاید یکی از بهترین راهکارها برای آموزش سرمایهگذاری در بورس، شبیه‌سازی باشد. اجازه بدهید بیشتر توضیح دهم. اگر دقت کرده باشید، امروزه یکی از مؤثرترین و پیشرفته‌ترین ابزارها که برای آموزش در برخی حوزه‌های تخصصی در دنیا به کار گرفته می‌شود، ابزارهای شبیهساز است. برای مثال، شبیهساز هواپیما برای آموزش خلبانان یا شبیهساز اتوبوس برای آموزش رانندگان اتوبوس. مهم‌ترین مزیت این روش هم این است که فرد را در شرایط واقعی قرار داده و به وی امکان می‌دهد تا به‌گونه‌ای واقع‌بینانه و در محیطی شبیه واقعیت، آموزش ببیند. در بورس هم دقیقا اینگونه است.
- در واقع این تالار فضایی را برای آموزش سرمایه‌گذاران بورس فراهم می‌کند؟
یک فرد زمانی می‌تواند تجربه، مهارت و تخصص لازم برای سرمایهگذاری در بورس را به‌دست آورد که دقیقا در شرایط واقعی سرمایهگذاری در بورس قرار بگیرد، سهام خرید و فروش کند و از نزدیک و به‌صورت واقع‌بینانه، نوسانات و ریسک بازار را تجربه کنـد. تالار مجازی بورس ایران دقیقا این امکان را برای علاقه‌مندان به سرمایهگذاری در بورس فراهم می‌کند، به این معنا که فرد می‌تواند با عضویت در تالار مجازی که سامانه‌ای اینترنتی است، اعتباری مجازی دریافت کرده و با این اعتبار، اقدام به خرید و فروش سهام و سایر انواع اوراق بهادار، مانند واحدهای سرمایهگذاری صندوق‌ها کند. طبیعتا قیمت سهام و سایر انواع اوراق بهادار در تالار مجازی نیز به‌صورت لحظه‌ای و منطبق با قیمت اوراق بهادار در تالار واقعی بورس، به‌روز می‌شود و همچنین سایر شرایط موجود در بورس واقعی، ازجمله توزیع سهام، انتشار حق تقدم و... در تالار مجازی شبیه‌سازی شده است.
- میزان تطبیق فضای معاملات در تالار مجازی با فضای واقعی بورس تا چه حد است؟
سرمایهگذاری در تالار مجازی تا حد بسیار زیادی با سرمایهگذاری در بورس واقعی شباهت دارد، با این تفاوت که افراد برای خرید و فروش سهام در بورس مجازی، نیاز به پول ندارند و طبیعتا، ریسکی هم متوجه آنها نیست، درحالی‌که خرید و فروش اوراق بهادار در بورس واقعی، نیاز به پول دارد و طبیعتا، سرمایه‌گذار را با ریسک مواجه خواهد کرد. با توجه به همین ویژگی حائز اهمیت است که ما همواره به افراد تازه‌وارد توصیه می‌کنیم قبل از شروع سرمایهگذاری در بورس، خرید و فروش اوراق بهادار در تالار مجازی را تجربه کنند و پس از کسب دانش و تجربه لازم، وارد بورس شوند.
- می‌توان گفت این تالار به نوعی شبیهساز معاملات بورس است؟
تالار مجازی بورس ایران فقط به سامانه شبیهساز معاملات محدود نمی‌شود چراکه این سامانه علاوه‌بر شبیهساز معاملات، شامل بخش دیگری تحت عنوان پورتال جامع آموزشی نیز هست که کاربران با ورود به این پورتال، می‌توانند به‌صورت رایگان، به بیش از 4هزار دقیقه برنامه آموزشی شامل فیلم، انیمیشن، کاریکاتور و متون آموزشی بورس به زبان ساده دسترسی پیدا کرده و از این محصولات برای ارتقای سطح دانش خود درخصوص بازار سرمایه استفاده کنند. بنابراین، تالار مجازی بورس ایران سامانه‌ای جامع برای یادگیری و تمرین سرمایهگذاری در بورس است.
- تاریخچه راه‌اندازی تالار مجازی بورس ایران به چه زمانی بازمی‌گردد و در حال حاضر، چه تعداد کاربر در تالار مجازی فعالیت دارند؟
نسخه اولیـه تالار مجازی بورس ایران در نیمه دوم سال 1389، توسط شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس (وابسته به سازمان بورس اوراق بهادار) طراحی شده و در دی‌ماه همان سال، همزمان با آغاز به‌کار نمایشگاه بورس، بانک و بیمه، باحضور وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی افتتاح شد. البته لازم به ذکر است نسخه اولیه این سامانه با نسخه موجود، هم ازنظر فنی و هم ازنظر قابلیت‌های کاربردی، تفاوت‌های بسیار زیادی دارد و شاید بتوان گفت اساسا قابل مقایسه نیست. از آن زمان تاکنون نیز تالار مجازی، به‌صورت مستمر درحال ارتقا و بهبود بوده و به موازات بهبود مستمر این سامانه، تعداد کاربران آن نیز به‌طور فزاینده، رو به رشد است.
- در حال حاضر تعداد کاربران و اعضای تالار به چه رقمی رسیده است؟
در حال حاضر، بیش از 180هزار کاربر در تالار مجازی بورس ایران عضو هستند و روزانه نیز تعداد زیادی کاربر جدید، به جمع کاربران تالار مجازی افزوده می‌شوند. جالب آنکه در برخی روزها، بیش از 1200تا 1300کاربر جدید به عضویت تالار مجازی درآمده‌اند. همچنین نگاهی به آمار معاملات در تالار مجازی بورس ارقام جالب‌توجهی را نشان می‌دهد. برای مثال، متوسط معاملات روزانه تالار مجازی بورس ایران بین 8تا 10میلیارد تومان است، به‌طور میانگین، در هر روز بیش از 25میلیون سهم و واحد سرمایهگذاری صندوق‌ها در تالار مجازی دادوستد می‌شود و همچنین تعداد دفعات روزانه معاملات در تالار مجازی، بیش از 6هزار دفعه است که نشان‌دهنده استقبال چشمگیر علاقه‌مندان به سرمایهگذاری در بورس از طریق تالار مجازی است.
- پیش‌بینی شما از آینده فعالیت این تالار چیست؟
براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، پیش‌بینی می‌کنیم تا پایان سال 92، تعداد کاربران تالار مجازی به حدود 250هزار نفر برسد که عدد بسیار قابل توجهی است؛ اگرچه ما اعتقاد داریم ظرفیت‌های آموزشی تالار مجازی بسیار فراگیرتر از این تعداد است و بر همین اساس، ما به کاربر میلیونـی در تالار مجازی فکر می‌کنیم.
- درخصوص نحوه فعالیت در تالار مجازی و قابلیت‌های این تالار توضیح می‌دهید؟
همانطور که بیان شد، تالار مجازی بورس ایران سامانه‌ای اینترنتی است. بنابراین همه افراد، در نقاط مختلف ایران و حتی خارج از کشور، می‌توانند صرفا با دسترسی به اینترنت، به این سامانه دسترسی پیدا کرده و با تکمیل فرم مربوطه و ارائه برخی اطلاعات موردنیاز، در کمتر از 5دقیقه به عضویت این تالار درآیند. پس از عضویت در تالار مجازی، کاربر به چند شکل امکان فعالیت در تالار را دارد:
در حالت اول، کاربر می‌تواند عضو یک یا چند مسابقه، از مسابقات پیش‌فرض سامانه شده و پس از دریافت اعتبار مجازی درنظر گرفته شده برای آن مسابقه (که در حال حاضر 10میلیون تومان است)، با سایر کاربران عضو این مسابقات، به رقابت در سرمایهگذاری بپردازد. توضیح اینکه در تالار مجازی به‌صورت پیش‌فرض، 3 نوع مسابقه شامل مسابقات 14روزه، 60روزه و 120روزه درنظر گرفته شده است که کاربر با عضویت در هریک از این مسابقات، می‌تواند در مدت یادشده، اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار در تالار مجازی کرده و به‌صورت مستمر، میزان بازدهی خود را در مقایسه با سایر کاربران سامانه، ارزیابی کند. در پایان دوره سرمایهگذاری نیز کاربر می‌تواند رتبه‌خود را ازنظر میزان بازدهی در مقایسه با سایر کاربران مشاهده کنـد.
در حالت دوم، کاربر خود اقـدام به ایجاد مسابقه درون‌گروهی کرده و پس از تعیین شرایط موردنظر خود، اعم از میزان اعتبار و دوره زمانی سرمایهگذاری، از سایر کاربران به انتخاب خود، برای شرکت در مسابقه دعوت به عمل می‌آورد. در این حالت، در واقع گروهی از کاربران که ممکن است دانشجویان یک دانشگاه یا اعضای یک خانواده باشند، با یکدیگر رقابت کرده و میزان توانمندی خود در سرمایهگذاری را در مقایسه با یکدیگر محک می‌زنند. در حال حاضر بالغ بر 2هزار مسابقه درون‌گروهی در تالار مجازی فعال است که بسیاری از این مسابقات را دانشجویان رشته‌های مرتبط با مباحث مالی، با هدف کسب تجربه سرمایهگذاری در بورس، ایجاد کرده‌اند. در حالت سوم نیز کاربر، به‌صورت اختصاصی برای خود اعتبار و دوره سرمایهگذاری تعریف کرده و اقدام به خرید و فروش در تالار مجازی می‌کند، بدون آنکه با دیگران به رقابت بپردازد.
- فعالیت در این بازار از چه ویژگی‌هایی برخوردار است؟
نکته جالب در تالار مجازی این است که اگرچه برای هریک از مسابقات موجود در تالار، اعتبار تعیین شده و کاربر می‌تواند حداکثر تا سقف اعتبار تعیین شده (مثلا 10میلیون تومان) اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار در تالار مجازی کند اما در عین حال امکان خرید اعتباری نیز همانند بورس واقعی، در تالار مجازی درنظر گرفته شده، به این معنا که کاربران پس از تکمیل سقف اعتباری که سامانه در اختیار آنها قرار می‌دهد، درصورت تمایل می‌توانند مبلغی را به‌عنوان اعتبار مازاد، با نرخ سود مشخص (البته به‌صورت مجازی) از تالار دریافت کنند و با دریافت این تسهیلات، در واقع سقف مبلـغ سرمایهگذاری خود در تالار را افزایش دهند. تالار مجازی بورس ایران همچنین دارای ویژگی‌های منحصر به فرد دیگری است که برخی از آنها عبارتند از:
امکان تشکیل سبدهای سرمایهگذاری متنوع و متعدد
امکان مشاهده سبد سهام سایر کاربران (درصورت فعال‌سـازی آن از سوی کاربر موردنظـر)
امکان ارسال پیـام به سایـر کاربران و مشورت با آنها
امکان مشاهده لحظه‌ای تمامی اطلاعات موردنیاز برای سرمایهگذاری، شامل قیمت سهام، صف‌های خرید و فروش، برترین‌های بازار، پیغام‌های ناظر بازار، اطلاعیه‌های منتشر شده در کدال، وضعیت نماد ازنظـر توقف یا بازگشایـی، اطلاعات مربوط به NAV صندوق‌های سرمایهگذاری و...
امکان مشاهده نمودار نوسانات قیمت سهام
امکان تعریف دامنه نوسان و ارسال پیام، درصورت عبور قیمت سهم از دامنه تعریف شده
اعطای گواهینامه و مدال به کاربران برتـر
- جوایزی هم برای تشویق کاربران موفق درنظر گرفته‌اید؟
سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف ایجاد انگیزه بیشتر برای کاربران و افزایش جذابیت تالار مجازی، به کاربران برتر هریک از مسابقه‌ها جوایزی درقالب سهام اهدا می‌کند که تاکنون افراد زیادی موفق به کسب این جوایز شده‌اند. جالب آنکه برخی از افرادی‌که موفق به کسب رتبه‌های برتر تالار مجازی ازنظر بازدهی سرمایهگذاری شده‌اند، افرادی بوده‌اند که تا قبل از این، به هیچ عنوان تجربه سرمایهگذاری در تالار مجازی را نداشته‌اند و نخستین تجربه آنها همین خرید و فروش در تالار مجازی بوده است. برای مثال، یکی از افرادی که در حال حاضر جزو کاربران فعال و حرفه‌ای تالار مجازی به شمار می‌رود، در مصاحبه با همکاران ما گفته بود که تا قبل از آشنایـی با تالار مجازی، هیچ‌گونه تخصص و شناختی درباره سرمایهگذاری در بورس نداشته است اما پس از ورود به تالار مجازی و فعالیت در این تالار، دانش و مهارت بالایی درخصوص بورس به‌دست آورده و در حال حاضر نیز نه‌تنها در تالار مجازی بلکه به‌صورت واقعی در بورس تهران سرمایهگذاری کرده و موفق به کسب بازدهی مناسبی از این طریق شده است.
- آیا تا به حال تحلیلی درخصوص کاربران تالار مجازی صورت گرفته است؛ مثلا میزان تحصیلات، سن، جنسیت و...؟
براساس بررسی‌های صورت‌گرفتـه، طیف وسیع و متنوعی از افراد هم‌اکنون در تالار مجازی بورس ایران فعالیت دارند. تحلیل آمار کاربران تالار مجازی نشان می‌دهد حدود 75درصد کاربران را آقایان و 25درصد را خانم‌ها تشکیل می‌دهنـد. همچنین 53درصد کاربران بین 18تا 30سال و 33درصد کاربران بین 30تا 45سال سن دارند. درخصوص میزان تحصیلات نیز حدود 7درصد کاربران دانش‌آموز هستند، درحالی‌که 17درصد دارای مدرک کاردانی، 50درصد کاربران دارای مدرک کارشناسی و 13درصد دارای مدرک کارشناسی‌ارشد هستند. آمارها همچنین نشان می‌دهد کاربران از استان‌های مختلف عضو تالار مجازی شده‌اند، اما بیشترین آمار مربوط به کاربران استان‌های تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، خوزستان، مازندران، آذربایجان شرقی و فارس است. همچنین برخی از کاربران از کشورهای دیگر در تالار مجازی عضو شده و فعالیت می‌کنند. طبیعتا با توجه به عدم‌وجود هرگونه محدودیت برای عضویت و فعالیت در تالار مجازی، این سامانه شرایط بسیار مناسبی را برای ایرانیان خارج از کشور فراهم می‌کند تا ارزیابی واقع‌بینانه‌ای نسبت به وضعیت سرمایهگذاری در بورس داشته باشند. البته براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، قصد داریم نسخه انگلیسی تالار مجازی را هم راه‌اندازی کنیم تا امکان ارزیابی شرایط بازار سرمایه کشور برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز به‌راحتی فراهم شود.
